Herinneringën deel 1

[J.H.]

H_93-Lycurgus.
Gebouwd bij Cook , Welton & Gemmell.
1890-Lycurgus.
Eign: Hellyer Steam Fishing Co.Ltd, Hull.
22-12-1908 gezonken na een aanvaring met de H-130-Eudocia.
Toen de trawlers verschenen waren de drijfnet vissers niet erg gelukkig, de trawlers maakten , volgens de drijfnetters, hun netten kapot en zo kon het gebeuren dat de trawlers  nog weleens werden bekogeld als ze een haven binnenliepen, er was een soort" anti trawler movement".
In mei 1884 werd in Wick een North Shields trawler bekogeld door jongens terwijl de bemanning aan het netten boeten waren,er werd verklaard dat de aanval werd gedaan omdat de mensen op Zondag stonden te boeten en dat het niet was dat het schip een trawler was.
De zondagrust breken lag dan wel heel erg gevoelig, als dat de waarheid was.
Wick was toen bekend/berucht om de vele kroegen en de van daaruit volgende problemen ,het plaatsje werd dan ook voor een lange tijd drooggelegd, ze zopen als ketellappers en s'zondags lagen ze natuurlijk in coma en die arme trawlerlui mochten hun netten niet boeten.

[J.H.]

Whaligoe Steps.
Ik ben dit vergeten , het behoort bij hoofdstuk 1.
330 treden, hier liepen de vrouwen met een mand haring op hun hoofd naar boven en dan nog een kleine 11 km naar Wick lopen.
Ik heb het maar 1 keer gelopen, zonder een mand haring,  en heb toen halverwege de weg naar boven een tijdje gezeten en dan moet je net doen of je van het uitzicht zit te genieten.

[J.H.]

Begin van de Whaligoe Steps, hier kwamen de scheepjes naar binnen

[J.H.]

Ook vergeten te plaatsen, we worden oud.
Visverkoopster van Cromarty, let wel, zonder de inzet van de vrouwen had de Britse visserij nooit en ten nimmer zo groot geweest.
Leuke foto, vind ik ook,  maar denkt er om dat het een blinde armoe was.

[J.H.]

Het gaat beter, ook vergeten.
Visverkoopsters van Fisherrow,

[J.H.]

Het gaat steeds beterder.
Visverkoosters van Lossiemouth

[J.H.]

Herring Lassies

[Maart]

De arremoe ken je wel van de gezichten afleze Jan
Vreemdeling mooie en intersante stukjes bedankt

Maart

[Rinus.N]

Door een fout van mij is er iets mis gegaan bij het plaatsen van deel 3.
Zou Rinus of een ander dit kunnen verhelpen en ergens tissen de foto'na deel 2 willen plaatsen
B.v.d.
Cor

 kijk in je pb berichten cor

[vreemdeling]

7
In maart 1928 was er een onderzoek naar het verval van de diverse vissersdorpen.
En hieruit bleek dat twee plaatsen , Arbroath en Gourdon, hier niet van te lijden hebben gehad.
Zij alleen schijnen de sombere jaren rond 1920 te hebben overleefd en hun vooroorlogse welvaart te hebben terug gewonnen.
Beide gemeenten waren hecht met elkaar verbonden en waren doorgegaan met de door hen gebruikte methode van de kleine beugvisserij.

Vissend op schelvis, wijting en schol hadden zij weinig hinder van de totale instorting       van de haring visserij.
Op ander plaatsen hadden de mannen, terug kerend uit de oorlog met grote verwachtingen, gemonsterd op de grotere schepen of verkozen werk te zoeken in fabrieken of emigreerden.
De zuigkracht van de stoomschepen hadden zij weerstaan  en zijn door gegaan met hun tot de familie behorende kleine scheepjes en hielde hiermee de jongelui van het dorp in de het visserij bedrijf..
In 1932 had Gourdon nog steeds 39 schepen met een personeel bezetting van 150
man, welke nog steeds vanuit deze plaats de visserij bedreven en de ouders hierdoor instaat stelden hun kinderen groot te brengen in een levendige vissers gemeenschap.

Ofschoon Arbroath een haven heeft gehad sinds de 14e eeuw , laten cijfers zien, dat in de vroege dagen van de 1700 er nog van een kleine visserij uitoefening kon worden gesproken.
In 1705 wilde het stadsbestuur de visserij uitoefening verder ontwikkelen en hadden de vissers van het plaatsje Auchmithie, 3 mijl verder aan de kust gelegen, gevraagd om vanuit Arbroath hun bedrijf uit te oefenen.
Twee vissers gaven hieraan gehoor.
De resident van Auchmithie, Lord Northesk, was hier beslist niet blij mee en daagde de 2 vissers en het stadsbestuur van Arbroath voor het gerecht in Edinburgh.
Hij won dit proces, zodat deze vissers in hun gaan en staan en in de uitoefening van hun werkzaamheden werden belemmerd.
Het duurde nog 94 jaar alvorens deze wettelijke bepalingen werden herroepen.
En het duurde nog eens 27 jaar voordat het stadsbestuur van Arbroath de resident van Auchmithie durfden te weerstaan.
Het succes van deze zwaar bevochten overwinning werd rechtsgeldig verklaard.
Tussen de eerste en de tweede wereld oorlog kwam er voor de Fife kust, in de strook van Elie Ness tot aan Fife Ness, een winter visserij op haring, tot bloei.
Toen dit bekend werd kwamen de schepen uit het noorden en de kopers uit het zuiden  toe gestroomd.
De kaden, welke van oktober tot december er verlaten bij hadden gelegen, en de plaatselijk vissersschepen de zuidvisserij beoefende, blonken nu uit van activiteit.
In 1930 waren het de ring net vissers van de Clyde, die zich het eerst lieten zien. De drijfnetvissers, met in het bijzonder de visser uit de plaats St.Monans waren bang dat de nieuwkomers de Forth leeg zouden vissen.

Met drijfnetvissers en ringnetvissers in zo'n klein zeegebied en het vissen ook gedurende de nacht plaats vond, waren er regelmatig incidenten en liep de spanning hoog op tussen de diverse partijen van vissers.
In het seizoen van 1934 waren er 69 vleten  verloren verklaard en 417 beschadigd en waren er nog eens 98 gebeurtenissen om door het visserijschap te worden onderzocht.. Na enige jaren nam de onderlinge spanning af en de onderlinge samenwerking verbeterde.
De onderlinge verschillen buiten beschouwing gelaten, was dit de belangrijkste periode van het jaar voor deze plaatselijke gemeenschappen en een vitale bron van inkomsten.

Vrouwen hebben altijd een centrale rol gespeeld in het leven van de vissers. Zij waren de kern van de vissers gemeenschap, welke alle werkzaamheden aan de wal voor hun rekening namen om het werk op de schepen mogelijk te maken
De vrouwen  voelden zich verbonden met de schepen en voelden zich ook voor de, door hun aan de wal verrichtte werkzaamheden, verantwoordelijk.
Met de komst van de haring industrie veranderde de rol van de vrouwen.
Als kaaksters en pakkers waren zij nodig op de plaatsen waar de haring was en door de schepen aan wal werd gebracht.
En zoals de schepen de haring op haar trek volgden, zo volgden de vrouwen de schepen, om hun werkzaamheden in de haringindustrie te kunnen uitoefenen.

De Schotse drifters waren vaak eigendom van een familie,
In vroeger tijden waren maatschappen mogelijk door de inbreng van visnetten.
Deze constructie werd ook toegepast in de vroege Vlaamse haringvisserij, waar ook medezeggenschap werd verkregen door inbreng van enkele netten,
Deze inbreng was een kostbare zaak, want de netten moesten met de hand worden vervaardigd.
Deze werkzaamheden werden meestal uitgevoerd door de visser vrouwen en waarschijnlijk ook wel door de vissers zelf, wanneer zij in de winterse periode niet de
haring visserij konden uitoefenen en ook niet met de beugvisserij werkzaam konden zijn.

Rond 1400 bestond de bemanning van de Vlaamse vissersschepen tijdens het haring seizoen uit 8 á 15 koppen, afhankelijk van de vennoten die netten hadden ingebracht.
De schepen konden 16 last of ongeveer 16000 kg haring per vangst aan wal brengen.
De uitdrukking “ last “ is hier een andere aanduiding als wij zijn gewend.
In de 14e eeuw blijkt dat er bij de haringvangst in de Britse wateren de bemanning van het schip soms meer  dan 20 man bedroeg. De gebruikte schepen waren toen al groter.
Dit had te maken met het maatschap. De stuurman was in het algemeen de eigenaar van het schip maar voor de levering van de talrijke haringnetten had hij
de leden van de maatschap nodig. Deze waren niet zijn knechten maar vennoten. Iedere vennoot moest minstens 2 netten meebrengen en  in ruil voor de geleverde prestatie kreeg hij een evenredig deel van de besomming, wat aan het einde van het haring seizoen werd uitgekeerd.
Voor de kleinere boten was een bemanning van 4 á 5 voldoende maar ieder lid bracht 8 tot 10 netten mee.

Ik neem aan dat de gebruikte netten op de 40 voets zeilschepen niet de afmetingen hadden van de ons bekende netten van 30 bij 15 meter.
Deze schepen waren 12 meter lang. De voormast stond ongeveer 4 meter achter de voorsteven en de achtermast 2 meter voor de achtersteven, zodat een werkbare midscheep overbleef van zo'n 6 meter.
Om bv.een net van 20 x 10 meter  te vervaardigen komen we aan de volgende gegevens.
Maaswijdte 4 cm,  Lengte net 500 mazen, diepte net 250 mazen.
Totaal de maken knopen is 125.000. Geschatte snelheid van het breien 40 knopen per minuut. Per uur dus 2400 knopen. Totaal benodigde tijd voor het breien van een net
ongeveer 52 uur,
Hiervoor was dan 10.000 meter breigaren nodig.
Ook niet meegerekend is de tijd welke benodigd is om de breinaalden te vullen.
Het is nog maar de vraag of de lengte van het net in één keer kon worden opgezet of dat het net in stukken moest worden vervaardigd.
Hierna moest het net nog in de pees worden gestoken en ook van drijfvermogen ( vloten) worden voorzien,
En bij gebruik aan boord kwamen hierbij nog eens de kosten van de voorzieningen om met deze netten een vleet samen te stellen.

Een andere zaak die ook heel belangrijk was voor de haring industrie, was een bijdrage vanuit een andere bedrijfstak.
Zonder efficiënte netten zou er weinig haring te vangen zijn geweest.
Ofschoon de Hollanders de drijfnetten als eersten hadden gebruikt, was het een Schot die een weefmachine heeft uitgevonden voor de machinaal vervaardiging van
visnetten.
Hier werd zelf van gezegd ....... dit de belangrijkste uitvinding is geweest voor de drijnetvisserij.!
Deze uitvinding kwam op het juiste moment.
In deze periode kwam de Schotse haringindustrie tot bloei.
In 1820 werd een belangen groep geformeerd voor de machinale vervaardiging van netten.
Deze uitvinding werd nog verbeterd door dat er een systeem aan de fabricage werd toegevoegd om slippende  knopen bij de vervaardiging te verhinderen.
In 1869 had Schotland 14 fabrieken voor de vervaardiging van visnetten en hier waren 2000 personen  werkzaam.
Het breien van netten is in Engeland altijd een bezigheid geweest die door vrouwen
werd uitgeoefend.
Zelfs het breien van trawlnetten in een latere periode,

Het begin van de kust visserij op haring was maar voor een korte periode en veelal plaatselijk en dicht bij de kust. De haring werd gevangen in het zeegebied van de zeearmen van de Moray Firth , de Firth of Forth en de Firth of Tay.
De kust visserij was een belangrijke bron voor de lokale voedselvoorziening maar de  omvang van de productie was echter bescheiden.
De vissers in de directe nabijheid van deze plaatsen hadden hiervan het meeste profijt, zowel de kleine scheepjes met 2 of 3 opvarenden als de wat grotere schepen met 5 of 6 opvarenden.
Hoe groter de schepen hoe groter het aantal netten was wat kon worden benut i.v.m. het aantal bemanningleden aan boord om de uitgezetten netten binnen te halen
Veelal bracht iedere opvarende een eigen aantal netten mee en bepaalde hiermee zijn aandeel in de besomming.
In het algemeen was de waarde van de netten hoger als de waarde van het schip.

Veelal zal dit staande want visserij zijn geweest. De netten aan de boven zijde voorzien van drijfvermogen in de vorm van kurk en de onderzijde verzwaard met stenen, om het net vertikaal uitgespreid in het water te laten staan.
Het aantal netten was onderling met elkaar verbonden..
Het zal dan ook wel hoofdzakelijk dagvisserij zijn geweest.
Schepen uit andere plaatsen konden aan deze visserij niet deel nemen daar op de open vissersschepen voor de bemanning geen beschut onderdak was en zij niet de nachten aan boord van hun schip en in ander havens konden overnachten.
En dit was ook deels het geval met de plaatselijke vissers.

Wordt vervolgd

[J.H.]

AH-96-Fairwind

[J.H.]

AH-45-Shalayna

[vreemdeling]

8
Op aandringen van de regering moesten er grotere schepen worden gebouwd om hiermee verder uit de kust te kunnen vissen en om ook aan de visserij op andere plaatsen te kunnen deelnemen. Hiermee wilde de regering stimuleren om de haringvisserij te gaan beoefenen zoals door de Hollandse vissers dit al jaren werd gedaan. Voor de bouw van de grotere schepen werd een subsidie gegeven. Het nut hiervan kwam niet alleen ten goede van de vissers. De regering zag hier in een grote  en bekwame hoeveel manschappen die deze vissersschepen zouden bemannen en om in tijd van oorlog hiervan gebruik te maken voor bemanningen voor hun oorlogschepen.
In die periode werd de meeste haring gevangen met drijfnetten. Zeker weten doen wij het niet, maar waarschijnlijk al duizenden jaren geleden.
Tot ongeveer het midden van de 20e eeuw is deze vangst methode t.o.v. de Nederlandse visserij vanaf de 16e eeuw ongewijzigd gebleven en misschien nog wel eerder. Ook heeft de verwerking van de haring d.m.v. kaken in de diverse grote vissersplaatsen hiertoe bijgedragen

In het begin zullen deze schepen wel wat verder uit de kust hebben gevist maar nog steeds werd gebruik gemaakt van de netten die zij voorheen gebruikten.
Alleen werd aan de netten een extra drijfvermogen toegevoegd. Hiervoor werden opgeblazen varkens of runder blazen gebruikt en ook wel schapen en honden huiden.
Zou het woord blazen in ons taal gebruik van de visserij hiermee in verband staan ?
Ik veronderstel dat dit met de open boten van toen nog steeds een dag visserij is geweest.

Met de volgende categorie grotere schepen met een half of heel gesloten dek was dan ook de nacht visserij mogelijk. Voor de bemanning was nu aan boord een primitief, maar een beschut onderkomen, beschikbaar.
Zo kon in de middag de netten worden uitgezet en in de nacht worden scheep gehaald.
Ook konden de schepen vanuit verder  afgelegen kustplaatsen de visserij beoefenen en ter plekke de gevangen haring aan wal brengen.
Het aantal mensen aan boord bepaalde ook hier het aantal netten dat werd gebruikt.
Hieraan was wel een limiet verbonden daar bij het scheephalen van de netten grote spanning op de netten kwam te staan en  dit schade aan de toch al kostbare netten  zou veroorzaken.
Om toch met meer netten te kunnen vissen werd de reep toegevoegd aan het aantal netten op de manier zoals deze ook op de Hollendse schepen werd toegepast.
De reep verminderde voor een groot gedeelte de spanning op de netten bij het scheep halen. De reep werd als het ware de ruggegraat van de vleet.
Wel was het nu ook mogelijk meerdere netten te gebruiken maar wat ook het aantal bemanningsleden verhoogden door hun inbreng van de netten .
Ook de installatie van een handmatig bediende kaapstander voor het binnen halen van de reep en hiermee de spanning op de netten verminderden.
Het gebruik van de reep en  had tot voordeel dat aan onderzijde van de netten minder
gewicht nodig was om het net mooi gespannen in zee te staan,
Hier was dus sprake van een drijfvleet.
Op de latere nog grotere schepen werden voor deze werkzaamheden  een met op stoom aangedreven kaapstanders uitgerust.
De diepte van de netten waren ook mede bepalend naar gelang van het aantal opvarenden en beschikbare ruimte midscheeps, om de netten binnen te halen.

Het toen gebruikte materiaal voor de netten was linnen of hennep. Dit materiaal was erg onderhevig aan rotting en zodra het mogelijk was, werden deze netten na iedere reis op de kaden te drogen gehangen en zonodig gerepareerd..Ook probeerden men het rotting proces te verminderen door gebruik te maken van aftreksels van soorten boomschors en de netten hier in onder te dompelen,

Volgens de gegevens over de Vlaamse visserij werden ook, wanneer de schepen in de buurt van Great Yarmouth visten en ook hier haar haring aan wal brachten, aldaar ruimte gehuurd om de netten te kunnen drogen en eventueel te repareren.

Bij de komst van de katoenen netten werden deze problemen grotendeels te niet gedaan. Wel werden het aantal netten meer en groter in afmetingen.
Het gebruik van katoen als materiaal voor de netten had als voordeel dat ze veel minder in gewicht waren als de eerder gebruikte netten van hennep materiaal.
Het nadeel was wel, dat door het mindere gewicht van de netten, zij  minder goed in de water kolom zich uitspanden  en hierdoor de vangst mogelijkheden konden beperken., Dit werd verholpen door het net aan de onderzijde van lood te voorzien.
Bij een drijfvleet was dat niet noodzakelijk daar het gewicht van de reep de netten deed spannen.

Om te grote spanning op het uitstaande net te verminderen werd veelal de voormast gestreken. Dit verminderde de weerstand van het schip.
Dit werd mogelijk gemaakt om de stoom kaapstander te gebruiken bij het strijken en omhoog takelen van de mast. Bij het gebruik van de zeilen werd hier ook gebruik van gemaakt om deze te hijsen.
Deze kaapstander was geplaatst op het achterschip.
Hierdoor kwam bij het halen van de vleet het schip dwars op de wind te liggen.

De grote hoeveelheden haring welke op sommige plaatsen in dit verhaal werden aangevoerd, is uit een latere periode toen grote hoeveel heden schepen zich konden verplaatsen om op een bepaalde plaats de visserij uit te oefenen en de vangsten daar aan wal konden brengen voor de verwerking.

Het dorpje Pittenweem verdient bijna geen aandacht zoals ze ingeklemd ligt tussen de levendige havens van St.Monans en Anstruther.
Momenteel is het de eerste vissershaven van het Fife schiereiland,
Zoals Port Seton aan de overzijde van de Forth, is het moderne Pittenween bijna
geheel afhankelijk van de opbrengst van schaaldieren.
In 2007 was van de totale opbrengst van de vangsten 3.6 miljoen pond en 3.1 miljoen pond was hiervan afkomstig van de garnalen en langoustines.
Maar dit was mede ook te danken aan de vooafgaande populariteit van de scampi's in de vijftiger jaren,
Dit zou  in 1929 bijna  ongeloofwaardig zijn geweest en niet alleen door de malaise op de geldmarkt.
In 1928 was de  totale vangst van Pittenweem slechts 16.000 pond waard
Maar dit was tevens het gevolg doordat er in het geheel geen afzet was van garnalen. Elke visserman die ze met hun netten had wel gedwongen was, ze terug  te
gooien  in zee.
Inderdaad is het na oorlogse plaatselijke succes niet alleen afkomstig van de schaaldieren maar ook van de “witvis “
Nu is de garnaal de enige belangrijkste en waardevolste vissoort in Schotland.
Zonder de garnaal zou de industrie maar in een mineur stemming verkeren..

Met een gemakkelijke toegang tot de kolen mijnen in Lothian en met Edenburg op de drempel en ook nog met de komst van de eerste trawlers in 1885, werd de haven van  Granton al heel vlug Schotland's tweede trawler haven.
Speciale treinen reden dagelijks van Granton naar Glasgow en rond 1920 ging de helft van de vangsten reeds in westelijke richting.
In het begin van 1950 had de haven nog steeds een vloot van 44 stoomschepen ofschoon de meeste van hen gebouwd waren voor de eerste wereld oorlog.
Met het stijgen van de kosten voor kolen en de vangsten in het geheel minder waren, was de financiële levensvatbaarheid voor deze schepen weg gevallen.
Strengere veiligheids  voorschriften verhoogden de verdere kosten.
Vanaf het midden van de jaren 1950 /  1960 werden deze stoomschepen vervangen door motor trawlers,. Schepen met betere voorzieningen voor de bemanning, voorzien van betere technologie en grotere motorvermogen bij  het vissen.
Dit type schepen  visten  rond de zestiger jaren  en hielden dit vol tot aan het begin
van de zeventiger jaren.
Een plotselinge vermindering  van de “witvis “ vangsten in 1975, kwam er na 130 jaar een eind aan de visserij uitoefening vanuit Granton.
Veel van deze schepen vonden werk in de offshore werkzaamheden.
Een van de trawlers viste nog  tot 1993 vanuit Lowestoft en werd later verkocht aan nieuwe eigenaren in Lissabon.

Ofschoon de boven omschreven diesel trawlers een grote vooruitgang waren, visten zij op een vergelijkbare manier als de stoomtrawlers, door de netten uit te zetten en scheep te halen vanaf de zijden van het schip.
In de late veertiger jaren begon een groep reders te denken over  een betere  manier om  het trawlnet aan boord  te halen. Gedacht werd aan de manier zoals de Antartic walvisvaarders gewend waren te doen, door de vangst via een helling op het achterdek, binnen te halen.
In het begin maakten zij bij hun proeven gebruik van het omgebouwd stoomjacht Oriana, en vervolgens  van de omgebouwde mijnenveger HMS Felicity.
Het schip kreeg de nieuwe naam Fairfree en was de eerste hektrawler met invries mogelijkheden.
De reder Christian Salvesen uit Leith kocht haar en na wat groei problemen werd het een groot succes.
In 1954 werd  in Aberdeen een vervanger voor de Fairfree te water gelaten.
Met haar lengte van ruim 90 meter was zij in die tijd het grootste vissersschip en voorzien van de nieuwste technologie.
                                                         
Dit was in dezelfde periode dat op Scheveningen een nieuw type logger in gebruik werd genomen , de Sch.54 en Sch.196
Voor onze begrippen was dit wel het einde, maar deze illusie werd mij al gauw ontnomen toen de schipper A.de Niet van Sch.196 mij een foto liet zien van een der Fairfree schepen. ( waarschijnlijk een publikatie uit de Visserij wereld.)
Voor de gewone visserman was het qua veiligheid een grote stap vooruit, niet langer
de vis te moeten strippen en verwerken in de open lucht en het nu op een manier te doen, alsof het een drijvende fabriek was .

Wordt vervolgd

[J.H.]

Arbroath Smokie voor Maart

[J.H.]

Oriana, Salvesen