Herinneringën deel 1

[J.H.]

Southern Froster, Salvesen, één der walvisjagers.

[vreemdeling]

10
Voor de komst van de stoomtrawlers werd alle “witvis “ welke door de Schotten werd gevangen aangevoerd door scheepjes die de beugvisserij beoefenden en hierop visten  op ongeveer 20 mijl uit de kust.
De komst van de stoom en de snelle toename van de grootte van de schepen en hun voortstuwing vermogen veranderde dit allemaal. Al spoedig waren er grotere beugvissers die bij Groenland hun geluk probeerden, op zoek naar heilbot.
Op kabeljauw en leng kon worden gevist bij Faroes eilanden en bij IJsland.
De beugen strekte zich nu over een lengte van enkele mijlen uit en waren van
honderden haken voorzien.
Ofschoon trawlers grotere vangsten aan wal brachten, bleek dat de gevangen vis van de beugers zwaarder in gewicht was en minder beschadigd was dan de vis uit de trawlnetten en hierdoor ook betere verkoop prijzen  incasseerden.
De opkomst van de moderne motortrawlers rond 1960, welke in staat waren om in  tien dagen tijd meer vis te vangen en betere besommingen te maken als een beuger op een reis  van vier weken, bestempelden hiermee het lot en einde van de grote beugvisserij.

De Mission to Seamen heeft veel voor de vissers gedaan,
Zij werd in 1881 door Ebenezer Mather opgericht.
Na een reis aan boord van één der vissersschepen had hij de slechte
werkomstandigheden van de vissers en ook in de aanverwante bedrijven gezien.
Hij zamelde geld in en kocht hiervoor een tweede hands vissersschip en ging ter plekke aan het werk om de vissers bijstand te verlenen zowel materieel als geestelijk.
Deze organisatie werd steeds sterker door te ontdekken met welke middelen zij de vissers van dienst konden zijn in een steeds veranderende werksfeer..
In 2006 bestond deze vereniging 125 jaar.
Dit doet ons denken aan de geboden hulp en bijstand van het HKS en het “zaaltje “in Dieppe.

Enige tijd geleden kreeg ik een schilderij van Maarten Taal in handen.
Op dit schilderij was een drifter geschilderd in volle zee.
Aan de achterzijde van dit schilderij was een briefje bevestigd met het volgende
verhaal.
In zijn jonge jaren had hij in Lerwick de bemanning van deze drifter ontmoet. Op deze drifter maakten ook  de 2 zonen van de schipper deel uit van de bemanning.
Op de zondag dat dit schip in Lerwick binnen lag werd door de bemanning van deze drifter en ook van andere drifters, aan de wal een godsdienst oefening gehouden,
Waarschijnlijk zal dit dan in een zaaltje van de Mission zijn geweest,
Als bijkomstigheid werd erbij vermeld dat de schipper en zijn zonen in het bezit waren van een draagbaar orgel en dat zij dit orgel meenamen naar deze bijeenkomst.

Een overgroot deel van de Britse vissersvloot werd in beide Wereldoorlogen gedwongen om deel te nemen aan taken  van de Britse marine.
Met groot succes hebben zij een groot aantal verschillende taken uitgevoerd.
In de eerste wereld oorlog werd door de Britse Admiraliteit een standaard drifter ontworpen en hier zijn er velen van gebouwd om dienst te doen in diverse taken bij de marine

Kabeljauw is sedert de prehistorie  altijd een belangrijke voedselbron geweest,. waarop vanaf 1100 in het noordelijk halfrond commercieel werd gevist.
Door overbevissing en misschien ook door de opwarming van oceanen, werd de
kabeljauw door wetenschappers als een in gevaar zijnde  vissoort gezien.
En voor het vissen op deze vissoort zijn voor de Noordzee strikte regels vastgesteld om deze vissoort voor overbevissing te behoeden.
Onderzoeken vonden regelmatig plaats om de geschatte voorraad in zee van deze vissoort vast te stellen.
Duurzame doelen en vis quota's werden vast gesteld en deze veranderden van jaar tot jaar.
De Britse visserlui hadden de laatste jaren een enorme toename van deze vissoort in hun netten waargenomen en hun waarnemingen uit de praktijk werden door
wetenschappers en politici genegeerd
De vangst quota van deze vissoort voor 2008 was uiteindelijk, na vele jaren van vermindering, met 11% verhoogd. .

In perioden van betrekkelijke weelde na een goed haring seizoen werden er vaak huwelijken gesloten.
De bruidegom was dan gekleed in een nauw sluitend kostuum met hoge hoed.
De bruid en de bruidsmeisjes modieus gekleed en deze modieuze kleding zou na de bruiloft gebruikt worden om zich op de zondagen  zich op hun best te laten zien.
Een bruiloft was in de kleinere gemeenschappen een bron van feestvreugde en ontspanning.
Grote hoeveelheden alcohol werden geconsumeerd en in sommige gemeenschappen werd vooraf een waarborg som gevraagd, om de feestvreugde te vrijwaren van vechtpartijen en opstootjes.
Als er geen problemen zich hadden voorgedaan  werd de waarborg som de volgende
zondag terug gegeven of ten bate van de armen in de gemeente besteed.
In de plaats Auchmithie was het op de morgen van de bruiloft de gewoonte, dat bruidegom aan zijn bruid een cadeau gaf.  Dit cadeau bestond  uit twee portemonnees.
Deze portemonnees waren van een dusdanige kwaliteit, dat ze een mensen leven mee konden gaan.
Zij waren tevens het symbool van de rol van de vrouw in het gezin, met betrekking tot het beheer van het geld.
Huwelijken in dit soort gemeenschappen waren vaak langdurig.

Einde     

                                                                                       
 
Met medewerking van Jan Harteveld die de meeste gegevens voor dit verhaal heeft aangeleverd en tevens het verhaal voorzien heeft van prachtige illustraties.
Jan, hiervoor mijn hartelijke dank.

Gebruikte gegevens afkomstig uit.

Scotland's East Coast Fishery                                               Mark I'Ansen
Vlaanderens Haringbedrijf in de Middeleeuwen                    P.Degrijse
Historyshelf.org: the Silver Darling                                         

[Maart]

Cor en Jan bedankt hiervoor heb er van genoten

Maart

[vreemdeling]

Maart,
Ik ben blij dat jij als "bijna " Schot van het verhaal hebt genoten.
Ik hoop nog een vervolg te maken.
gr.
Cor

[mijntje]

                             Hallo Cor

           Nee hoor hij is en blijft een SCHEVENINGER haha
             
                             Groetjes Mijntje

[vreemdeling]

Antw.796.
Foto: schepen in Wick.
Op de voorgrond de troggen zoals vermeld is bij Herring girls, waaruit de haring werd gekaakt
Cor

[K DAK]

 er was eens

[zeepaard]

Hoi Koos
Wat een mooie foto's

[GerardKnoester]

1938

[K DAK]

 lindo op de achtergrond

[vreemdeling]

                      Een korte geschiedenis over de stoom drifters,

De verandering in de voortstuwing  in de drijfnet visserij van zeil- naar stoom ,was in zekere opzicht nog weleens moeilijk.
Het was zeker niet zo gemakkelijk als de omschakeling van zeil naar stoom in de trawl en beugvisserij in deze tak van visserij industrie.
De omschakeling  in de haring visserij van zeil naar stoom  vond plaats in een periode van zo'n 20 jaar,  vanaf 1880 tot 1900 en waarin  de voordelen van stoom  ten opzichten van zeil  volledig werd erkend en ook door de vissers werd geaccepteerd. Voor deze omschakeling van zeil naar stoom  is het wel nodig  om de manier van  vissen, door zeilschepen met drijfnetten,  te bezien.
Door toepassing van de reep en gebruik makend van een krachtbron werd het binnen  halen van de netten een stuk eenvoudiger. Want dan zou de reep over de boeg binnen gehaald worden en met de kop van het schip in de wind.
In tegenstelling tot de zeildrifters met of zonder krachtbron,  bij het binnen halen van de netten. Bij de Fifies en de Zulu's werd in het algemeen over het achterschip de reep binnen gehaald en die hierdoor niet met de voorsteven van het schip in de wind lagen,  maar veelal de wind dwarsscheeps hadden.
Voor het gebruik van de stoom kaapstander rond 1880 , was de enige beschikbare kracht  de handkracht  bediende kaapstander en hier door een groot deel van de vloot van Schotse drijfnet vissers, maar met 20 of 30 netten visten.
De schepen van de Schotse drijfnet vissers waren in deze periode ongeveer 40 of 50 voet lang en de grootte van het schip werd bepaald wat een  bemanning kon presteren met betrekking tot de bediening van het zeiltuig en de visnetten.
En het was ook de oorzaak dat ze in slechtere weersomstandigheden beperkt waren in de uitoefening van hun werkzaamheden.
Het gebruik van de reep werd reeds vanaf het midden van de 19e eeuw toegepast en in de begin fase van het gebruik was de reep aan de bovenpees van de netten  verbonden en het binnenhalen er van werd eventueel door een met handkracht bediende kaapstander gedaan. De met handkracht bediende kaapstander werd al spoedig de “IJzeren Man” genoemd.
Bij de Scheveningers had deze kaapstander de bij naam “Donkey “ = Ezel

De voortstuwing door stoom, wat gedurende de 19e eeuw plaats vond ,werd al snel door de haringvisserij industrie opgemerkt.
In 1878 werd al in een nieuwsblad vermeld dat op een scheepswerf in de Schotse havenplaats Granton,  twee stoomdrifters werden gebouwd,
Een der schepen kreeg de naam “Voorwaards” en was bestemd voor een eigenaar in  de havenplaats Leeds en het andere schip heette “Opwaards “ en was voor een vishandelaar in Cellardyke.
Dit was reeds 4 jaar eerder eer dat de eerste stoomtrawler voor haar eerste vis reis, vanuit Aberdeen uitvoer
Over de twee reeds eerder genoemde drifters is weinig bekend. Alleen van de “Opwaarts “is bekend dat zij in haar thuishaven Cellardyke geen bemanning kon vinden en dan ook hoofdzakelijk vanuit Aberdeen viste en toen al in die tijd één van de vooraanstaande Schotse haring havens was geworden
In deze periode was het wel al heel gebruikelijk dat stoomsleepboten in gebruik waren om zeil drifters bij windstilte naar zee te slepen .

Zoals reeds eerder over de periode rond 1870 is gezegd, waren toen al de drifters die rond Schotland visten, schepen met een doorlopend dek en waren meestal niet langer dan 50 voet.
Maar vanaf 1880 werden al de eerste schepen met een lengte van 60 voet gebouwd..
Er bestaat geen twijfel over dat de stoom drijfnetvisserij is begonnen met de komst  van de beide drifters “Voorwaarts ”en “Opwaarts “ in 1880.
Deze twee drifters werden in 1880 al snel opgevolgd door een vloot van schepen die vanuit  Cunliffe de visserij bedreven..
Deze drifters hadden de romp van een voormalige Fifie en waren uitgerust met een compleet stel zeilen en twee kleine rechtopstaande stoomketeld en een compound stoom machine.
Het enige opvallende aan het schip was de verticale schoorsteen van de stoomketel.
De vloot van Cunliffe drifters, evenals de beide drifters “Voorwaarts“en “Opwaarts “,
werden ook gebruikt voor de grote beugvisserij vanuit Aberdeen en speelde een aanzienlijke rol bij de introductie van  stoom in de visserij.
Gedurende deze periode werden er door diverse belanghebbenden reeds herhaaldelijk langs de Schotse kust proeven genomen met drifters met een Fifie of een Zulu romp. en waarin een stoommachine was geïnstalleerd.

Het is vrijwel zeker dat de drifter Rob Roy met visserij nummer LH 92 gezien wordt als een van de eerste stoomdrifters die in 1882  gebouwd was. Het schip had een Fifie romp en werd  met de helmstok gestuurd.
Deze progressie vond ook plaats in Engeland maar op een veel later tijdstip.
Het wordt voor vast aangenomen dat de  “Consolation “ visserij nummer LT 717, de eerste Engelse stoomdrifter was. Zij was 72 voet lang en werd in 1897 gebouwd in Lowestoft bij de werf Chanbres and Colby.
Waarschijnlijk hadden deze soort schepen al een stalen romp.
De romp van de “Consolation had de vorm van een ander zeil vissersvaartuig uit die periode, nl. de “smack “ en werd ook door een helmstok gestuurd.. Zij had geen stuurhuis of kombuis en zij was uitgerust met een volledig stel zeilen.
Een fok aan het voorstag,, Grootzeil met onder en boven gaffel aan de voormast en bazaanzeil met 2 gaffels aan de achtermast, meestal ver uitstekend over het achterschip. Dus een echt logger tuig.

De introductie van de succesvolle kaapstander en het gebruik van de reep aan de onderzijde van de netten, heeft waarschijnlijk de vraag naar stoom versneld.
Stoom kaapstanders werden al op de zeil trawlers gebruikt, die vanaf ongeveer 1870, vanuit Engelse havens, de visserij beoefenden.
Over deze kaapstanders was men niet erg tevreden.
In 1884 werd een stoom  kaapstander in gebruik werd genomen waarvan de stoom werd geleverd aan een machine met 2 cilinders boven op de kaapstander.
De kaapstander kon nu rond draaien zonder enige onderbreking bij het binnen halen van de kabels en trossen ,zonder enige hinder te hebben van de stoomleidingen.
Deze toepassing was nogal revolutionair en vormde het basis ontwerp van de stoom kaapstanders die tot 1950 werden gebruikt.
Het gebruik en het aantal van deze succesvolle kaapstanders werd al snel bij de haring vissers bekend en in de vroege jaren rond 1890 werden zij ook op de stoomdrifters geplaatst.
Door de erkenning van het nut van de stoom kaapstanders,  waren zij nu in staat om bij veel slechter weer te kunnen werken als voorheen, in de periode dat handkracht heel normaal was,
De verandering in de werksituatie,  leidde de komst in van  het gebruik van grotere en krachtiger schepen. Het was nu veel eenvoudiger door met behulp van stoomkracht de grote zeilen te kunnen hijsen en het bedienen ervan bij koers veranderingen.
En niet te vergeten het nut van stoom bij het binnenhalen van de netten door middel van de reep.

De stoom kaapstander werd rond 1890 in Schotland geïntroduceerd en de eerste installatie, voor zo ver bekend, was in de zeildrifter Reliance  KY 312 uit East Fife van 60 voet lang..
Eveneens is bekend dat een zeil Fifie, die in 1893 in de plaats Pittenweem werd gebouwd en eveneens met een kaapstander werd uitgerust.
Er is niet vermeld of de kaapstander handmatig of met stoom werd bediend.

Het gebruik van stoom kaapstanders op de Schotse zeildrifters werd vanaf 1895 algemeen en resulteerde uiteindelijk in de bouw van grotere Fifie's en Zulu's met een lengte van 60 en 70 voet.
Deze grotere zeilschepen waren nu in staat bij hun werkzaamheden, om bijna gelijkwaardig te zijn aan de eerste gebouwde stoom drifters.
Dit werd hoofdzakelijk veroorzaakt door de lagere bedrijfskosten t.o.v. de stoomdrifters.

Ook moet worden vermeld dat de zeildrifters door bleven gaan met het halen van de netten over de achtersteven. Op het achterdek stonden  dan ook de kaapstander en de stoomketels.
Deze manier van werken op de zeilschepen duurde tot aan ca. 1908 -1915 , na de algemene toepassing van de verbranding motoren,
Door deze motoren werden de genoemde zeildrifters in staat gesteld om op dezelfde manier te werken als de stoomdrifters, dus halen over de voorsteven met de kop in de wind.
Het is misschien wel noemenswaardig dat met betrekking tot het voorgaande punt, dat een zuivere grote Zulu zeildrifter genaamd “Muirneag “ SY 486 , vanuit Stornoway tot 1945 ter visvangst ging met alleen zeilen en een stoom kaapstander en hiermee waarschijnlijk de laatste grote drifter was die alleen door zeilen werd voort bewogen.

Het blijkt dat de komst van de stoom drifter gewoon werd geaccepteerd echter niet in de vorm waarin zij later zou veranderen.
In de late jaren tussen 1880 en 1890 deden stoom beugers en stoom trawlers hun intrede en de uitrusting aan dek en vormgeving waren vaak gelijk aan de uiteindelijke vorm van de stoomdrifters.
Van mening is men dat de veranderingen aan de stoomdrifters zoals men ze toen kenden, van invloed is geweest t.a.v. de ontwerpen voor de eerste stoom trawlers en beugers.
Men moet hier niet de zeer vroege experimentele trawlers mee vergelijken omdat deze schepen toen een door schoepen aangedreven sleepboten waren, die met de boomkor visten. Hierna kwamen de eerste stoomtrawler met schroef aandrijving en die met een relatief nieuw soort netten visten ( ca.1880-1890 ) die met snijborden waren uitgerust., de zgn. “Granton “trawl.

Wordt vervolgd

[J.H.]

LT-354-loopt Lowestoft binnen

[J.H.]

LH-092-Rob Roy .
Romp van een "stoom" Fifie en een helmstok.

[J.H.]

LT-718-Consolation
Geb. bij Chambers & Colby, Lowestoft.
Grt-51
70.50 ft x 17.50 ft x 7.60 ft
1897-LT-718-Consolation-
Eign-G.Catchpole, Lowestoft
1902-Eign-J,C.Cooper, Lowestoft
1906-B...-Andre Emilienne, Boulogne Sur Mer.
1907-LK-486-Consolation.
Eign-John Mair.
23-08-1908 uitgebrand te Lerwick.

[J.H.]

Verbouwde Zulu, van zeil naar stoom.
Built of wood by Wood of Lossiemouth als een zeil Zulu.
Grt 59.9
80.00 ft 20.40 ftx 8.00 ft.
1903-INS-522-Lady Hill.
eign: Henry Garden & George Wood.
1910-Nr-1 Machine was een 10 inch Compound van John Dunn te Lossiemouth.( 14 pk)
Deze machine werd kort daarop er weer uit gehaald en aan de wal geplaats om dienst te doen in John Dunns machinefabriek tot ongeveer 1955
1912-Nr-2 Machine was een 12 inch compound en ook van John Dunn.
30-11-1915-Na een succesvolle visreis is het schip bij het binnenlopen van Lossiemouth vergaan..
1917-Uiteindelijk uit het register geschrapt