Herinneringën deel 2

[J.H.]

Gauss

[J.H.]

Kronprins Frederik

[J.H.]

Meerkatze

[J.H.]

NC-389-Darmstadt

[vreemdeling]

               Een tragedie in een ijskoude zee.

Het is nu 44 jaar geleden dat het schip, de “Hans Hedtoft”, schipbreuk leed.
Het schip met een tonnage van 2875 BRT , werd in 1959 door de Koninklijke Deense Handelsmaatschappij, een staatsbedrijf, in dienst gesteld en was de trots van de Koninklijke Deense/Groenland Administratieve dienst.
Het schip was voor de vaart in de Arctische wateren geconstrueerd met versterking van de boeg en romp en eveneens met de modernste navigatie middelen uitgerust.

De romp van het schip was in 7 ruimten verdeeld, die door schotten gesloten konden worden.
Aan boord waren 4 rubber reddingboten, drie reddingboten van licht metaal en ook een motor jol.
In de Deense scheepvaart kringen was het tegelijk het meest  gediscuteerde en het meest bekritiseerde vrachtschip.
Talrijke scheepsbouw experts zeiden al bij de proefvaart van de “Hans Hedtoft “, dat het schip niet goed was gebouwd.
Ze slingerde te zwaar en het was te gevaarlijk om met het schip, zich in de wateren van Groenland te begeven.
De kapitein van het schip, de 58 jaar oude P.L.Rasmussen, gold als een ervaren zeeman, die reeds 30 jaar in de wateren rond Groenland had gevaren.

Het verlies van”Hans Hedtoft “ is een der grootste scheeps catastrofen, die de Deense handelsvaart ooit had getroffen.
De zwaarste was het vergaan van het emigranten schip “Norge “ in 1904, waarbij 633 van de 800 aan boord bevindende personen, omkwamen.
In 1928 ging het zeilschoolschip” Köbenhavn” met alle 59 bemanningsleden ten onder en in 1948 liep het gelijknamige passagiersschip bij Aalborg op een mijn, waarbij 49 mensen de dood vonden.
Op 7 Januari 1959 was de “Hans Hedtoft” uit de Deense hoofdstad Kopenhagen vertrokken, voor haar eerste reis naar Groenland.
Met een lading vis en stukgoed begon zij op 30 Januari vanuit Julianehaab, aan haar terug reis,
Een ijzige orkaan joeg de golven hoog op en toenemende ijsvelden belemmerde de vaart.
Enkele ijsbergen werden reeds waargenomen.

Op hetzelfde moment bevond zich de trawler “Johannes Krüss” uit Bremerhaven, zich in dit gebied,  op de visvangst bij Groenland.
Al op Vrijdag 31 Januari had kapitein Albert Sierck aan zijn rederij in Bremerhaven gemeld dat er door windkracht 10 en toenemend drijfijs, hij met vissen had moeten stoppen.
Niet veel later werd hij gewaar dat er 16 ijsbergen in zicht waren en het schip in een ijsveld vast zat en er niet meer uit kon komen en in gevaar was.
De “Johannes Krüss”, roepletter DOQW, zond via radio Norddeich de rederij het volgende telegram.
Windkracht 10. Liggen in het vangstgebied gestopt in een ijsveld .stop. Vangstgebied wegens toenemend ijs en storm niet bereikbaar. stop. Falkenstein verlaat vangstgebied naar Labrador .stop. Omstandigheden onzeker .stop, graag nieuwe instructies.

De rederij gaf orders om bij Labrador te gaan vissen. Het schip had tot nu toe heel goed gevangen. In het voorjaar waren er rond deze tijd in dit zeegebied geen ijsvelden waargenomen.
In de nacht van Zondagavond berichtte kapitein Sierck zijn rederij dat de “Johannes Krüss” vanaf 20 00 uur als enig schip verwikkeld was in een in noodgeval op positie 59 graden Noord en 43 graden West.
Het had betrekking op het Deense passagiersschip “Hans Hedtoft” met 96 personen aan boord, die in zinkende toestand was.
Men wilde bij daglicht naar overlevenden zoeken.
De “Johannes Krüss” stuurde op 31 Januari 1959 om 01.00 uur het volgende telegram aan de rederij

Houden orders Labrador aan, stop. zijn sinds 20.00 uur als enig schip in de nood positie 59.30 Noord 43.00 West. stop. Deens passsagiersschip Hans Hedtoft met 130 personen zinkende. stop. Zoeken tot einde van de dag naar overlevenden. stop. Stomen daarna naar Labrador.

Wat was er gebeurd.
Op 30 Januari 1959 om 17.18 GMT had vissersschip” Stadt Herten” op de visserij frequentie 3282 kHz de volgende, op de 500 kHz  ontvangen SOS bericht, uitgezonden.

SOS op 500 kHz van de Hans Hedtoft roepletters OXKA positie 59.5 Noord 43.00 West in aanvaring met ijsberg. Stop .

Om 17.20 GMT riep de marconist van de “Johannes Krüss” de “Hans Hedtoft” op en bevestigde deze noodoproep met R SOS en gaf het bericht door aan zijn kapitein, om 17.23 uur
Om 16.45 GMT was de “Hans Hedtoft” ca 50 KM  verwijderd van Kaap Farvel, de zuidelijkste punt van Groenland, met een ijsberg in aanvaring gekomen.
De eerste SOS oproep luidde....

Lek onder de waterlijn. Water stroomt machinekamer binnen. Het schip zinkt.

Het laatste radio bericht van de Hedtoft luidde......

Hans Hedtoft zinkt langzaam. Hebben direct hulp nodig van alle schepen in de nabijheid.

Dit bericht werd met de noodzender van het schip uitgezonden en kon alleen door het kust radiostation Prins Christiansund Radio / OZN en door de “Johannes Krüss” worden ontvangen.
Daarna zweeg de zender van het schip.

Het ongeval, had ook weer de herinnering aan de ondergang van de “Titanic” wakker geschut, die net als de “Hans Hedtoft” ook op haar eerste reis, op 15 April 1912, eveneens een ijsberg ramde,
Dit had in Denemarken grote droefheid veroorzaakt en had een diepe schaduw over het land gelegd,

Via radio Norddeich wist de rederij dat de “Johannes Krüss” zich niet meer in het ijs voorwaarts kon bewegen, zonder zelf groot gevaar op te lopen.
Het radar systeem kon door de dikke sneeuwbuien niet worden gebruikt.
Ondanks dat, gebood de rederij het schip, haar uiterste inzet te geven en dat het schip de zoektocht moest voortzetten.
De “Johannes Krüss” is daarom op nieuw het ijsveld in gevaren en heeft via sleuven van open water geprobeerd op de aangegeven nood positie te geraken.
Hier door is het schip meerdere keren in gevaar geweest.
Zij wist nu ook dat het Amerikaanse kustwacht schip “Campbell” en het visserij beschermings vaartuig “Poseidon” in aan tocht waren.
Marconist Nejedio had constante verbinding met het zendstation Christiansund Radio op Groenland, waarvan ook de eerste positie opgaven in een SOS melding, als goed bevestigd waren.
Beiden hadden ook later van de noodzender van het Deense schip gehoord, dat het schip zinkende was.
Op Zaterdag 31 Januari om 16.30 uur MEZ, besloot kapitein Sierck wegens zware sneeuwbuien en gebrek aan uitzicht, terug te keren, om voor het donker worden uit de ijsvelden te zijn en nog bij daglicht de ijsrand te bereiken en daar de nacht verder af te wachten.
Ondertussen waren de “Campbell” en de “Poseidon” in het rampgebied aangekomen. Bij windkracht 6 à 7 kregen zij ook nog gezelschap van nog een Amerikaans weerschip en nog 2 andere Amerikaanse schepen..
De “Campbell” probeerde het ijs te doorbreken, maar slaagde er niet in.
De “Johannes Krüss” werd voor verdere redding actie door de commandant van de Campbell afgewezen en werd het vissersvaartuig hierdoor vrijstelde van verdere deelname, om met de nu voorhanden schepen, een volgende zoekactie te organiseren.
Hiervoor sprak de commandant zijn dank en erkenning uit aan de Duitse bemanningsleden, van de trawler. voor haar inzet.
Tegen 21.00 uur vervolgde de “Johannes Krüss”haar reis, richting Labrador.
Marconist Nejedio bleef verder op de nood frequentie uitluisteren.
Tot Zondag namiddag werd echter niets meer gehoord, ofschoon ook op de noodfrequenties naar mogelijke zenders van een reddingboot werd uitgeluisterd.

Onder de 55 passagiers van de “Hans Hedtoft” bevonden zich 15 vrouwen en 6 kinderen in de leeftijd tussen een en elf jaar.
Tot de 40 bemanningsleden behoorden ook 4 stewardessen.

Dertig uur had de “Johannes Krüss” in het Groenlandse pakijs naar schipbreukelingen en overblijfselen van de “Hans Hedtoft” gezocht.
Constant in gevaar bij zware storm en dichte sneeuwbuien en zelfs de mogelijkheid,  een van de talrijke ijsbergen te rammen.
Toen  men uiteindelijk van de verplichtingen bevrijd was, stoomde kapitein Sierck naar de roodbaars gronden bij Labrador en viste 5 dagen met goed resultaat.
Op de laatste visdag, de 8e Februari om 19.00 uur, de bemanning was bezig de luiken te sluiten, alleen het net hing nog buitenboord omdat het bevroren was, sloeg het noodlot toe, op de trawler.
Een zware breker spoelde 2 matrozen overboord.
De goede God stak hier een stokje voor, zoals de zeelui dit zo mooi zeggen.
Beide matrozen konden worden gered,ofschoon er een storm woedde met windkracht 10 tot 11Beaufort.
Bij de terugkeer naar Bremerhaven werd het binnen lopen bemoeilijkt door 2½ uur zware mist op de Weser.
De “Johannes Krüss” werd door een vertegenwoordiger van de Deelstaat Bremen, de Deense honorair consul en door een afvaardiging van de vereniging van de Duitse Diepzee visserij, welkom geheten.
Allen spraken kapitein Sierck en zijn bemanning hun lof toe, voor hun  onbaatzuchtige inzet bij de zoektocht.



Wordt vervolgd

[vreemdeling]

Door de koning in audiëntie ontvangen.
Kapitein Sierck werd later in slot Amalienborg, samen met de Duitse ambassadeur Dr.Feine, door Koning Frederik IX in een buitengewone audiëntie ontvangen.
Het was de wens van de Koning, de dappere kapitein van de Duitse trawler persoonlijk te leren kennen.
Als teken van erkenning, verleende hij hem het ridderkruis van de Danebrog orde.
Het Deense Groenland ministerie nodigde reder Helmuth Kämpf en kapitein Sierck uit bij een herdenkings dienst voor de 95 slachtoffers van “Hans Hedtoft”, in de  zeemans kerk van Kopenhagen.

Een prachtig  aanbod van een Deense hotel eigenaar op het Noordzee eiland Fanö werd door de rederij ontvangen, die de bemanning van de “Johannes Krüss” uitnodigde om hun verlof in zijn hotel door te brengen.

Mysterieuze morse seinen.
Op de 2 Februari 1959 werden tussen 01.56 en 01.58 uur door het kust station Julianehaab Radio OXN, morse seinen opgenomen op de frequentie 520 kHz.
Men vermoedde dat deze morse tekens van een reddingboot van de vergane “Hans Hedtoft” kwamen.
De morse tekens konden niet ontcijferd worden.
Men geloofde dat een der geredde, de zender had bediend.
Deze mysterieuze morse tekens werden niet alleen in Julianehaab, maar echter ook door andere stations gehoord.
Tussen 02.51 en 02.54 uur werden de signalen herhaald en later werd niets meer gehoord.

Godhaab, 3.2.1959.
Het raadsel van de mysterieuze morse tekens werd opgelost.
Het Groenland Commando in Grönnedal geloofde niet dat de morse tekens ,die door meerdere stations waren ontvangen, van een zender van een der redding boten van het vergane schip “Hans Hedtoft”, de ether in was ingestuurd.
Het peilteken werd op de frequentie 522 zHk uitgezonden.
Het marine station is van mening dat deze signalen van het Amerikaanse kustwacht schip “Campbell” uitgezonden waren.
Er is namelijk vastgesteld dat het om het roepteken van dit schip ging en wel eens waar om de roepletters NRDC , die de “Campbell “ had, en ook op de gestelde tijdstippen, de 522 kHz als peil frequentie had gebruikt.

Sedert de “Titanic “catastrofe, zijn er permanente waarnemingen.
Gewoonlijk meldt de Internationale IJspatrouille de eerste verplaatsingen van grote ijs massa's die plaats vinden aan het eind van Februari of begin Maart.
De waarschuwings dienst concentreert zich hoofdzakelijk op de druk bevaren Noord Atlantische scheepvaart routes,
De “Hans Hedtoft “stootte op een ijsberg in een gebied dat buiten het controle gebied lag. Dit gebied was vooral met dik pakijs bedekt.
Ongeveer 300 à 400 ijsbergen werden per jaar in de Noorse zee waargenomen.
In sommige jaren kunnen met wel duizend zijn. Witte, blauw en groenachtige scheppingen zijn het, afbrokkelend en gespleten.
Tot dat ze op de normale scheepvaart routes opduiken, gaan er soms wel 2 à 3 jaar voorbij.
De ijsberg die de “Hans Hedtoft “ noodlottig werd, zal zeker wezenlijk jonger zijn geweest.
Men weet niet hoe groot deze ijsberg was..
De grootste ijsberg die ooit in de Noorse zee is gezien was 85 km. lang. Het had de vorm van Latijnse L, waarvan de lange arm 48 km. lang was.
Bedenkt men dat er maar een zevende deel van de ijsberg boven water uit steekt, kan men ongeveer de werkelijke grootte van de ijsberg vaststellen.

De “Hans Hedtoft “zonk op 30 Januari 1959 in de directe omgeving van Kaap Farvel na de aanvaring met de ijsberg.
54 passagiers en 38 bemanningsleden vonden de dood in de ijskoude golven van de Noordelijke Atlantische Oceaan.
Zij waren het slachtoffer van een natuurgeweld geworden.
De ijs en weer verhoudingen aan het eind van Januari en begin Februari bij Kaap Farvel, hebben de zoekacties naar de overlevenden van het gezonken schip erg veel gehinderd en aan het zeemanschap van de zoekende vaartuigen, hoge eisen gesteld.
Op de tijd van het ongeval was het Oost Groenlandse ijs, ten gevolge van een orkaan achtige Noordelijke wind, in een razend tempo naar het zuiden geblazen,
De aan de zoekactie meest beijverde Duitse trawler “Johannes Krüss “werd op 31 Januari 1959 door de zuidwaarts drijvende ijs massa gedwongen uit te wijken naar het zuiden., waarna hij nog daarna in de voorgaande nacht bij stormachtig weer te midden van het ijs, de op 31 Januari begonnen zoektocht in de omgeving van de plaats van het ongeval,  ongeacht voor de gevaren voor eigen schip, heeft voortgezet.
Uit de radio meldingen van de trawler “Johannes Krüss “bleek de zuidgrens van de ijsvelden om 7.00 GMT op de 31ste Januari, zeker wel 40 mijl zuidelijker van de ongevallen plaats, gevorderd.
Om 10.30 GMT had zich het ijsveld, volgens de radio berichten van hetzelfde schip zich verder verdicht en zich weer 20 mijl naar het zuiden uitgebreid.
De eveneens naar de plaats van het ongeval spoedende Duitse Vissers Bescherming vaartuig “Poseidon “, signaleerde op dezelfde dag, op een bijna 65 zeemijlen zuidelijk van Kaap Farvel gelegen positie,  7 middel grote ijsbergen, waarvan zich het aantal tegen de avond zich vermeerderde tot 20 stuks.
Eerst op de avond van de 31ste Januari, toen een zuidelijke storm opzette, dreef het ijs  weer uit het eigenlijke zoekgebied, zodat vanaf 2 Februari in dit gebied geen ijs meer werd waargenomen.
Door de hinder bij de zoekactie in de beslissende uren en dagen na het ongeval, treden ook nog de nadelige wind en zee verhoudingen op, die aan de hand van het logboek van de boordwacht van het visserij beschermings vaartuig 'Poseidon “waren bijgehouden, verder  ook een grote rol.
De “Hans Hedtoft “had op 30 Januari om 12.00 GMT, dus vijf uren voor het ongeval, in haar weer telegram  gemeld,,,, matige sneeuwval NNW wind kracht 5.
Daarna werd het weer in het gebied rond Kaap Farvel snel slechter.
De trawler “Johannes Krüss “, die zich niet ver van de ongeval plaats bevond, had toen al met een NNW wind met kracht 10 tot 12 Beaufort te maken.
Het visserij beschermings vaartuig “Poseidon “lag op 30 Januari n.m. bijgedraaid op 200 mijl  zuidelijk van de plaats van het ongeval, in een orkanische NW storm met windsterkten van 10 tot 12 Beaufort. De golven waren inmiddels 11 meter hoog.
In de nacht naar de 31e Januari nam de orkaan geleidelijk af.
Nadat de “Poseidon “ om 01.02 de ongeval plaats bereikt had, kwam er 's-avonds weer een storm uit het Zuiden met windkracht 8 tot 10 Beaufort en met een gemiddelde golfhoogte van 10 tot 11 meter,
Eerst in de loop van de 3e en 4e Februari werden wind en golf hoogten minder zodat in gemeenschap van andere schepen en vliegtuigen de lopende zoekactie uitgebreid kon worden.
In de periode tussen 30/1 tot 03/2/1959 werden op de “Poseidon “ om de 3 uur het weer waargenomen en gemiddelde windsterkten in 90 % van de waarnemingen werden gemeten van 6 Beaufort en meer dan 55 % van windsterkten van 8 Beaufort.
De waargenomen golfhoogte in deze periode bedroegen voor 50 %  een hoogte van 7 meter en meer.
Deze nuchtere feiten laten zien, hoe sterk het weer de zoekactie belemmerde en in geval van rustig weer zou er waarschijnlijk een gevolg op de zoekactie zijn geweest,

Marconist Nejedio had 36 uur aan zijn morse toestel gezeten.
Dat men de “Hans Hedtoft “niet gevonden hadden denkt hij dat het Deense schip in de hevige orkaan, waarschijnlijk een groot stuk, misschien wel 25 zeemijlen, van zijn laatst opgegeven positie afgedreven is en vervolgens door plotselinge toename van binnenstromend water, te onder ging.
Wij bereikten de door de “Hans Hedtoft “opgegeven positie weinige minuten na het laatste noodsignaal, maar er was van het schip niets meer te zien.
Hoewel wij tot 22.00 GMT op de ongevals plaats rond kruisten, hebben wij niets kunnen ontdekken.
Met schijnwerpers hebben we het gehele gebied afgezocht en hielde uitkijk naar reddingboten en overlevenden.
Zwaar teleurgesteld verlieten we zo snel mogelijk de plaats van het ongeval.
De plaats was erg gevaarlijk.
Wij waren  rondom door ijsbergen omgeven en moesten met uiterste voorzichtigheid navigeren.
Kort ervoor had de “Johannes Krüss “ zijn Bremerhaven thuis rederij, de diepzee visserij Carl Kämpf meegedeeld dat zij in dit zeegebied 16 ijsbergen hadden waargenomen.

In de jaren 1959 was de verhouding tussen de Denen en de Duitsers lang niet overal even goed.
De zoekactie van de “Johannes Krüss “ en de woorden van Deense kapiteins....
Je kunt Duits spreken.... hebben veel hiertoe bijgedragen, dat het ijs tussen de beide naties tot smelten werd gebracht.
Tijdens de Gedenkdienst in de Marine kerk van Kopenhagen, stond de Koning op , liep op kapitein Sierck toe, gaf hem een hand en zei hem..... Blijf een goede zeeman.

[J.H.]

Hans Hedtoft, maiden trip

[J.H.]

Hans Hedtoft, proefvaart

[J.H.]

Hans Hedtoft,

[J.H.]

BX-651-Johannes Krüss

[J.H.]

Poseidon

[J.H.]

Poseidon

[J.H.]

BX-626-Stadt Herten

[J.H.]

Cambell

[J.H.]

SO-123-Falkenstein,SK-118, HH-315-