Hoe komt Scheveningen aan zijn naam?

[Brunne Ban]

Laat ik beginnen met te zeggen dat de enige en juiste verklaring van de naam Scheveningen nergens is te vinden. De oorzaak hiervan is het gegeven dat de komst van de eerste bewoners van Scheveningen niet in archieven noch in bibliotheken terug te vinden is.

De in die tijd behoorlijk geïsoleerde  ligging van het dorp had natuurlijk als gevolg dat er geen of weinig contacten waren met andere bewoners van dorpen en steden in het tegenwoordige Zuid-Holland. Wat er te vinden is over de eerste bewoners van Scheveningen is dan ook gebaseerd op vermoedens of aannames.

De eerste bewoners van Scheveningen hebben waarschijnlijk behoord tot het Angelsaksische ras. Het verhaal gaat dat de predikant Willebrord rond de 12e eeuw werkzaam was in gebied nu bekend als Noord- en Zuid-Holland en alleen daar omdat zijn taal, het Angelsaksisch of oud Engels, het beste werd verstaan.
Het oud Engels woord sceavian betekent in het Nederlands zien of uitkijken. Een mogelijke verklaring voor het woord Scheveningen.

Een andere verklaring, maar naar mijn idee een hele vage, is het oud Nederlandse woord schever dat fijn kiezelzand betekent.

Bron:
gedeeltelijk eigen onderzoek en gedeeltelijk uit het boek De geschiedenis van Scheveningen door J.C Vermaas 1917


PS
Mochten er lezers zijn die een andere verklaring voor het woord Scheveningen hebben, dan hoor ik dat graag en zal dan de tekst aanvullen

Groet,

Brunne Ban

[Peter Driessen]

Sint Willebrordus leefde van 658 tot 7 november 739 (Echternach). Hij is geboren in Northumbria, Noord-Engeland, groeide deels op in York. Met een groep monniken is hij via Katwijk in onze streken gekomen om het christendom te brengen. Hij werkte ook in het oosten van wat we nu Nederland noemen.
Sceavian is mogelijk de Ingveoonse naam (Keltisch-Germaans) voor wat we nu Scheveningen noemen. Het Ingveoons is het oude kustdialect dat langs de Noordzeekust door Germaanse stammen werd gesproken tot in Frankrijk aan toe. Het zorgde ervoor dat de kustvolkeren en zeevarenden elkaar konden verstaan.
Peter Driessen

[Hans]

Dit is mij toegezonden!!

Vermaas
Alhoewel vooral het respect overheerst is niet alles wat Vermaas in zijn Geschiedenis van Scheveningen optekende, juist. Zijn beeld over het ontstaan van Scheveningen en overzijn naam is zonder meer te duiden als een wishful thinking. Zijn visie was laat 19e eeuws.Intussen zijn beter onderbouwde visies gepresenteerd. Een van die visies is die van de sociaal geograaf Dr. J. K de Cock. In het boek De bodem van ’s-Gravenhage (1983) blz. 112 en in De Kocks artikel Scheveningen Binnen en Scheveningen aan Zee in Mededelingen van de Vereniging voor Naamkunde te Leuven (1966) en de Commissie voor Naamkunde nr. 42 te Amsterdam, blz. 118-121 worden De Kocks inzichten verduidelijkt.

Binnen
De Kocks visie is eenvoudig, acceptabel en met betrekking tot Scheveningen wars van schijnbare Angelsaksische bewoners, Angelsaksische woorden als Sceavian en langs de kust trekkende Angelsaksische bisschoppen.De Kocks inzichten gaan uit van een aantal toen bestaande middeleeuwse buurschappen rond, bij of in het hedendaagse Den Haag. De buurschap Scheveningen was er daar één van. De Cock bestempelt deze als Scheveningen-Binnen om verwisseling met een later verschijnende pendant te voorkomen. Een zeevisserij was nog niet aan de orde, het ontbrak aan een vraag naar zeevis. Van een gemeenschap van vissers of van een veronderstelde zeevisserij was dan ook nog geen sprake. Het ging hier een primitieve agrarische gemeenschap.
Met plaatsen als Katwijk aan Zee, Noordwijk aan Zee, Egmond aan Zee en Wijk aan Zee als voorbeeld maakt De Cock duidelijk dat alle latere kustdorpen een voorafgegane pendant kenden die altijd meer landinwaarts was gelegen. Bekend zijn bijvoorbeeld Katwijk-Binnen, Noordwijk-Binnen en Egmond-Binnen. Maar ook tellen mee Ter Heijde met Monster als pendant en Wijk aan Zee met Beverwijk als pendant. Vanuit zo’n pendant of vanuit een daarachter gelegen uitgroeiende stad (men  denke bijvoorbeeld aan Leiden ingeval van Katwijk aan Zee) ging een vraag naar zeevis ontstaan. Dit leidde dan uiteindelijk tot een gelijknamige vestiging aan de Noordzeekust.

Scheveningen aan Zee     
In geval van Scheveningen (aan Zee) kan worden gedacht aan het grafelijk Hof dat in het toenmalige Die Haghe resideerde en dat aan zijn eetgelagen zeevis wilde toevoegen – zoals die bij eetgelagen aan andere hoven reeds werd aangetroffen en als smakelijk en representatief  werd ervaren. Met dit als uitgangspunt is –naar mag worden aangenomen – het accent van een verlopende buurschap Scheveningen-Binnen vanaf een laat dertiende eeuw steeds meer verlegd naar het  latere kustdorp Scheveningen (aan Zee).

Primitief begin
Die zeevisserij werd eertijds nog slechts primitief uitgeoefend en niet vanuit een vaartuigje maar staand op het zeestrand. De Scheveninger Adriaen Coenen (1514-1587) onderbouwde dit gegeven door middel van zowel tekst als afbeeldingen.Vanwege de aanwezigheid van het grafelijk hof in Die Haghe breidde zich het bewoners aantal rondom dat hof stelselmatig uit.Dit deed vanzelfsprekend  een toenemende vraag naar zeevis ontstaan, niet alleen bij het zich uitbreidende hof maar óók onder de lagere rangen van de burgers van die Haghe. De  vraag naar zeevis had een wisselwerking want  daarmee nam ook de omvang van de eerst nog maar kleine vissersgemeenschap Scheveningen toe. Het vissersdorp is zich gaan ontwikkelen in de loop van de dertiende eeuw.En géén Willebrord heeft dááraan enig deel gehad.

De naam
Bij veel namen van dorpen en steden speelt een achtervoegsel of suffix een rol. Denk aan –hoek, –broek, –dam, –dijk, –veen, –veld etc. Zo óók in het geval van Scheveningen met zijn suffix –ingen. Men treft dit verscheidene malen aan: neem  Vlissingen, Wageningen, Deurningen, Groningen, Harlingen en Kralingen. In de deelwetenschap Naamkunde wordt uitgegaan van de stelling dat het suffix –ingen een verband aangeeft met bijvoorbeeld een persoon,een persoonsnaam, een geslacht, een geslachtsnaam of een streek. Wat bij de plaatsnaam Scheveningen de oorsprong is van het voorste naamdeel Scheve–  is niet te traceren. Wél moge het duidelijk zijn dat oud-Engelse plaatsnamen of deelwoorden daarvan hier niet aan de orde zijn of zijn geweest. Het suffix –ingen gaat volgens de Naamkunde terug tot omstreeks de tiende eeuw.